Бірінші тоқсанның бақылау диктанты. Қазақ тілі. 5 сынып Жалғыз дән

Название	Бірінші тоқсанның бақылау диктанты. Қазақ тілі. 5 сынып Жалғыз дән
Дата	09.03.2016
Размер	67.22 Kb.
Тип	Документы

Бірінші тоқсанның бақылау диктанты.

Қазақ тілі. 5 сынып

Жалғыз дән

Қарт кісі жолаушылап келе жатып, кешке қарай жолда өсіп тұрған жалғыз масақ бидайға кездеседі. Оны үгіп, бар дәнін алақанына салып, қауызын желге ұшырып жібереді. Сол кезде бір дән қарттың алақанынан домалап, жерге түсіп кетеді. Әр шөптің түбін ақтарып, қарт оны көп іздейді. Сөйтіп отырғанда күн батады. Төңірек қараңғы тартады. Қарт ол дәнді ертең келіп, жарықта тауып алайын деп таяғын шаншып кетеді.

Ертеңіне таңертең кешегі жерге келеді. Шаншып кеткен таяғының маңы гүлдеп тұр екен. Жалқы дән қалың бидай болып тербеліп тұр. Жалғыз дәнді далада қалдырмауға тырысып, қамқорлық жасағаны үшін табиғат-ана адамға осылай разылық білдірсе керек.

95 сөз

Тапсырма:
1. Бірінші сөйлемді сөйлем мүшесіне талда.

2. «Бидай»сөзіне лексикалық, «қауыз» сөздеріне фонетикалық талдау жасаңыз.

Бірінші тоқсанның бақылау диктанты.

Қазақ тілі. 6 сынып
Күз

Тамыз айының аяқ кезінде күн салқындай бастады. Оны, әсіресе, таңертең ерте сезуге болады. Кыркүйекте кейде жеңіл аяздар да болып қалады. Ертеңгісін шөптер мен үй шатырына қырау түседі. Дала барған сайын жалаңаштана береді. Гүлдер қурап, шөптер сола бастады.Ағаштардың жапырақтары түрлі түсті бояуға енді.Тек қарағай, шыршалар ғана жап-жасыл.

Күздік бидай даланы көркейтіп, барқыттай жайқалып тұр. Уақытында бәрі де солады. Бірақ күздік егін үзілмейді. Ақша қардың астында қауіпсіз көктемге шейін жатады. Жыл құстары жылы жаққа ұшып кетті. Адамдар құстармен қош айтысты. Көктемге дейінгі уақытты сағынышпен күтеді.

Күз- жыл мезгілдерінің ең бір тамаша уақыты. Күзгі табиғат адамның көңіл күйіне де көп әсер етеді.

Тапсырма:

1. Мәтіннен ауыспалы мәнде қолданылған сөздердің астын сыз.

2. Түбір сөздерді тап.

3. Мына сөйлемге синтаксистік талдау жаса.

Күз- жыл мезгілдерінің ең бір тамаша уақыты.

Бірінші тоқсанның бақылау диктанты

Қазақ тілі . 7 сынып
Қарағай

Қарағай топырақ пен ылғалға көп талап қоймайды. Оның жуан тамырлары жерді терең бойлап өседі. Сондықтан қарағай су мен қоректік заттарды жердің терең қабатынан ала алады. Ол көбінесе құрғақ , құнарсыз, құмдақ топырақты мекендейді. Қарағайлар топырақтың үстіңгі құнарлы қабаты қазып алынған құмға , темір жол бойындағы шұңқырларға жиі қоныстанады. Қарағайлар далалы аудандарда құмды бекіту үшін , ормандандыру үшін отырғызылады.

Қарағай – жарық сүйгіш өсімдік. Ол тіпті аз ғана көлеңкелегенді де көтере алмайды. Шөп тектес қалың бүркеніші бар жерлер де қарағайға жайсыз. Өйткені қалың биік шөптер қарағайдың көктерін тұншықтырып тастайды. Қарағай орманның көлеңкесінде де өсе алмайды.

Қарағай биік өсімдік. Биіктігі қырық метрге жететін қарағай жиі кездеседі. Қарағай төрт жүз жылға дейін, кейде тіпті онан да көп тіршілік етеді. Қарағай әдетте жаппай ну болып өседі. (110 сөз)
Тапсырма :
1. «Қарағай» сөзіне лексикалық талдау.
2. Бірінші сөйлемге морфологиялық талдау жаса.
3. Сан есімдерді тауып, түрін анықта.

8 сыныпқа арналған бақылау диктанты
Емші құмырсқалар
Күн ыстық, көптен жаңбыр жаумай тұр.Орман ішіндегі бір сыздауыт жерде саңырауқұлақтар болар-ау деген оймен себет ала шыққанмын.Аралап келемін, ештеңе кезіге қоймады.Қалың ну арасынан бір алаңқай көрінді. Соған таядым.Мұндай жерден ылғи да бір құбылыстар ұшыратуға болады,үстінен түстім.Сондағы құмырсқа илеуіне бір қарға аунап жатыр.Бұл не?Әлде жараланып , илеуге жығылған соң, құмырсқалар талап жатыр ма? Байқаймын ,олай емес.Қарға біресе бір жамбасына , біресе екінші жамбасына аунап түседі де, күлге аунаған тауықтай рақаттана сілкініп-сілкініп қояды.Құмырсқа жабыла таласа да , соған шыдап бағатын тәрізді.

Қара қарға онымен қоймай ,құмырсқаларды тұмсығымен іліп алып ,қанатының астына тығады.Қарға бірнеше минут осылайша құмырсқа илеуінде жатты да,бір бұтаққа барып қонды. Содан соң шаңды бұрқырата әбден сілкініп алды да, қауырсындарын тарақтап алып, ұшып кетті.

Қара қарға сияқты басқа құстар да өз денесінен қан сорғыш насекомдарды құрту үшін құмырсқа илеуін осылайша емхана ретінде пайдаланады.Ал құмырсқалар оларды тез емдейді.

(146сөз) М.Зверев.

Грамматикалық тапсырма.

Жай сөйлемнің түрлерін тауып ,астын сыз.Қандай сөйлем түріне жататынын жаз.
Асты сызылған сөйлемге синтаксистік талдау жаса.
Аралап келемін ,жараланып,пайдаланады сөздерін сөз құрамына талда.

Бірінші тоқсанның бақылау диктанты.

Қазақ тілі. 9 сынып
Ән, күймен егіз қатар туып өскен поэзия, кең мағынасында алсақ, жалпы көркем сөз өнері халық өмірінің тарихында өзінің осы игі рухани қызметімен танылған , сол қызметтің мән –мағынасымен , ықпал -әсерімен бағаланған. Халық көзінде дұрыс танылып, жақсы бағаланған әдеби шығарма ғана кейінгі ұрпақтарға мұра боп қалып отырған. Сөйтіп, халық сынынан , уақыт сынағынан өткен асыл шығарма ауыздан-ауызға , заманнан –заманға көшіп, Әр тұста өңделіпе,қырналып келіп, біздің заманға жеткен. Мұндай шығармалар халықтың рухани мәдениетінің байлығын аңғартатын көркем сөз өнерінің асыл қазынасын жасайды. Бұл қазына барлық елде бірдей емес. Бір елде мол, бір елде шағын, бір елде көркемдік, поэзиялық қасиет – сипаты жоғары, бір елде төменірек. Мұның сыры- ұлттың табиғи жаратылысында емес, тарихи жағдайында.

Кей халықты « ақын халық», кей халықты «әнші халық», «биші халық», «суретші халық» деседі. Сонда осы халықтың осы өнерге деген ерекше бейімі, таланты туа пайда болған айрықша қасиеті екен деуге болмайды. Бұл- оның тарихи қалыптасқан өмір жағдайымен, тұртыс күйімен, бастан кешкен қоғамдық құбылыстарымен сабақтас пайда болатын қасиет. Бірте-бірте сол халықтың болмыс даралығын айқындайтындай мәнге де ие болатыны сондықтан.

(167сөз) М.Қаратаев

Тапсырма.

1. Алғашқы сөйлемге морфологиялық талдау жаса

2. Мына сөйлемге синтаксистік талдау жаса.

Халық көзінде дұрыс танылып, жақсы бағаланған әдеби шығарма ғана кейінгі ұрпақтарға мұра боп қалып отырған.

Бірінші тоқсанның бақылау диктанты.

Қазақ тілі.10 сынып
Қаламгер келбеті.
Ғабит Мүсірепов – жазушы – сыншы . Сондықтан да болса керек , Ғабеңнің сын мақалалары тіл көркемдігімен көз тойдырады. Жазушының сын мақалалары көркем әдебиет оқып отырғандай әсер береді. Талғампаз сөз зергері әдебиет жайлы пікір айтқанда да «алыстан сермеп, жүректі тербеп» толғанады. Құрғақ баяндау қаламгер- сыншыға жат. Жазушыға тән сезімталдықпен нені айтса да жүрегімен тебіреніп айтады, жазушының өнерпаздық қырларына , шығармашылықтың құпияларына үңіледі. Өз байқағандарын жүректің нәзік қылдарынан өткізіп , әдебиет , қаламгер хақында сыр шертеді , толғанады.

Ғабит Мүсірепов – жазушы. Ол өзінің әдеби пікірлерін көбіне осы шығармашылық жұмысына орай , жазушылар ұйымының басшысы ретінде , әдеби оқиғаларға , даталарға , түрлі мерейтойларға байланысты білдіріп отырған . Тәкаппар , сырбаз суреткер кез келген әдеби мәселеге араласа бермеген. Өзі сол мәселеге тікелей қатысты болса , не тақырып көңілінен шықса ғана ойын білдірген . Оның үстіне уақытты көп жейтін шығармашылық жұмыс , түрлі қызыметтер де жазушының әдебиет жайлы ой- пікірлерін толық жарыққа шығаруына мүмкіндіктер бермеген. Сол себептерден де суреткер әр кездерде ойға келген әдеби ой – пікірлерін қойын дәптеріне жазып қоя беріпті. Сұлу ой сырлы сөз болып шап – шағын сол қойын дәптерлерде із қалдырыпты

(160 сөз) Д.Ысқақұлы
Тапсырма.
1. Алғашқы үш сөйлемге морфологиялық талдау жаса.
2. Соңғы 2-сөйлемді сөйлем мүшесіне талда.
3. «Жазушы» сөзіне фонетикалық талдау жаса .

11- сыныпқа арналған бақылау диктанты.

Сарыарқа күзі
Сарыарқаның сары ала жапырақты күзі. Бұл кезеңде жер бауырлап жатып алатын қорғасын бұлты да көк иық етіп ұзақ жауатын жауыны да, бой жаздырмас ызғарлы суығы да ,әзірше білінбей тұр.Оның орнына күзгі таңның хабаршысындай болып басталатын майда леп күн арқан бойы көтерілгенше толқи есіп, күй сазындай көңіл сергіте тербеумен болады.Күн көтеріле қоңыр күздің лебі елеусіз ғана тынады..Осы сәтте әбден бояуықанған табиғат қыс түспей соңғы рет дәурен күйін шертіп қалғысы келгендей, малына құлпырады.

Осынау бір маужыр шақта табиғат шіркіннің бел баласындай болып,Қопалы күзегінде жалғыз қараша үй отыр еді.Күз реңімен ол да үндестік тауып,өзгеше бір тылсым жұмбақтықпен мүлгиді,Сол жұмбақ қалпында іргеден басталған қалың қыртыс сары адырларға сұлу бетіндегі меңше жараса қалыпты. Сырт көзге сайын дала реңіндегі мұң –сырдың жиынтығындай көрініп, еріксіз мойын бұрғызады.

Атасу өзенінің ұзына бойын сіресе жайлаған қойшылар қоңыр күздің демі біліне қыстауларына қарай шашырай көшіп еді.Үш ай жаз бойы сүлікше қадалған малдың нөпірі бұл өлкенің сонысын шайып, отын әбден сұйылтқан-ды.Сонсоң да бие баудың тебіні тозып, ат арқаны қалмаған малшылар аз күнде-ақ «әуп» десіп көшіп үлгерген.Осындай қалың дүрмек кезінде келіп шаңырақ көтерген Рақыман шалдың үйі болатын.

Грамматикалық тапсырма.

1.Біріккен сөздерді тауып, құрамына талда.

2. Асты сызылған сөйлемге синтаксистік және морфологиялық талдау жаса.